მთავარი პოლიტიკური ერთობა თანამედროვე მსოფლიოში და საერთაშორისო ურთიერთობების ძირითადი აქტორი. მიუხედავად მისი წამყვანი მნიშვნელობისა, ე.-ს შედარებით ახალი ფენომენია. მისი ისტორია იწყება ევროპაში XVII XVIII ს-დან და მანამდე არსებული სახელმწიფოებისაგან განსხვავებით (სადაც ძირითად ფორმას ქალაქი-სახელმწიფოები, რელიგიური თუ დინდასტიური სამფლობელოები წარმოადგენდნენ), სახელმწიფოს საფუძვლად და შემაკავშირებელ ერთობად ერი წარმოჩინდა. ზოგიერთი მოსაზრებით, ევროპაში ე.-ს-ების ფორმირების პროცესი ვესტფალიის ზავის (1648) შემდეგ იწყება და მას სხვადასხვა პროცესებმა, მათ შორის სამეფო ხელისუფლებების ცენტრალიზაციამ, შემდგომ კი რევოლუციებმა შეუწყო ხელი. ე.-ს-ს ჩამოყალიბება შესაძლებელი გახდა, როცა ეთნოკულტურული ერთობები ერებად ჩამოყალიბდნენ და ერთიან პოლიტიკურ ერთობად ყოფნის აუცილებლობა გააცნობიერეს. ე.-ს-ს მნიშვნელობისათვის განმსაზღვრელი აზრი აქვს ორი ტერმინის, ერისა და სახელმწიფოს შეკავშირებას. როგორც წესი, ე.-ს-ს ცნებაში იგულისხმება ის, რომ ასეთი სახელმწიფოს ყველა მოქალაქე, მუხედავად ეთნიკური კუთვნილებისა, ერთი ერის წარმომადგენელია. მაგ., ფრანგი ერი გულისხმობს საფრანგეთის ყველა მოქალაქეს, ასევე ამერიკელი ერი აშშ-ის მოქალაქეების ერთობლიობაა და ა.შ. ამდენად, ცნება „ფრანგი“ განსხვავდება „ეთნიკური ფრანგისაგან“, რადგან პირველი გულისხმობს საფრანგეთის ყველა მოქალაქეს, მეორე კი მხოლოდ ეთნიკურ ფრანგებს. ევროპის ქვეყნების აბსოლუტური უმრავლესობა ე.-ს-ს ტიპს განეკუთვნება, მაშინ როდესაც, მაგალითისთვის, აფრიკაში ე.-ს იშვიათობას წარმოადგენს. ე.-ს-ს მნიშვნელობა და როლი ჯერ შეუმჩნეველ, მაგრამ პროგრესირებად დაკნინებას იწყებს XIX ს-დან ტრანსნაციონალური ეკონომიკური და სხვადახვა სახის პოლიტიკური გაერთიანებების, XX ს-ის მიწურულიდან კი გლობალიზმის გაძლიერების კვალად, თუმცა გლობალიზაციის პროცესი გარდაუვლად არ გულისხმობს ე.-ს-ს მოსპობას, რადგან ჯერჯერობით ერთადერთი პასუხისმგებელი ინსტიტუტები, რომელთა დახმარებითაც გლობალისტურ ორგანიზაციებს შეუძლიათ დაიცვან თავიანთი ინტერესები მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონში, ისევ ე.-ს-ების პოლიტიკური ინსტიტუტებია.
***
ტერმინის პირველწყარო:
სოციალურ და პოლიტიკურ ტერმინთა ლექსიკონი–ცნობარი. (2004) სოციალურ მეცნიერებათა ცენტრი. თბილისი: ლოგოს პრესი